نقدی بر تحولات بعد از بازگشت آیت الله کاشانی از تبعید لبنان در قسمت هجدهم
سریالی که چند ماهی است از سیمای جمهوری اسلامی ایران زیر این نام منتشر می شود آکنده از جعلیات و تحریف هاي تاریخ معاصر ایران است. هیچ روشن نیست نویسنده فیلم نامه این سریال که می خواهد مهمترین رویدادهای کشور ما پس از اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ و دوران حساس نهضت ملی ایران را به تصویر کشد کیست؟ چه مقالات یا کتابهایی را در این زمینه نوشته است که اکنون صدا و سیما ارقام نجومی از بودجه خود را برای این کار حساس در اختیار او قرار داده است. مجلس شورای اسلامی نیز که باید بودجه های صدا و سیما را مورد نظارت و کنترل قرار دهد در برابر ساخت اینگونه سریال های گمراه کننده و ریخت و پاش اموال عمومی بی تفاوت است. در این نوشته نمی خواهم به همه تحریف های تاریخی فیلم نامه این سریال بپردازم. بخش هجدهم این سریال که هفته گذشته (جمعه ۲۱ اسفند ۹۴) از شبکه یک سیما پخش شد مربوط به بازگشت آیت الله کاشانی از تبعید لبنان در روز ۲۰ خرداد سال ۱۳۲۹ بود. در این سریال از استقبال باشکوه و بی سابقه مردم که از فرودگاه مهرآباد و خیابان های شمالی و مرکزی و سپس تا خیابان پامنار و خانه آیت الله کاشانی ادامه داشت سخنی به میان نیامد. پیامی را که وی در همان روز بازگشت به ملت ایران دادند نیز مسکوت گذارده شد. از سوی دیگر روایت های خلاف واقع و تحریف آمیزی در زمینه پیامی که آیت الله کاشانی روز ۲۸ خرداد ۱۳۲۹ به مجلس شورای ملی و ملت ایران داد و مربوط به یکی از حساس ترین رویدادهای پیش از پیروزی نهضت ملی ایران بود منتشر کرد. نخست اینکه در یک صحنه خلاف واقع ادعا شد که آیت الله کاشانی به مجلس رفته و در آنجا متن این پیام را برای خواندن در جلسه علنی به مصدق داده است. این درحالی است که آیت الله کاشانی در همه دوره شانزدهم که نمایندگی مجلس را داشت به مجلس نرفت. موضوع خلاف واقع دیگر این بود که مصدق در این صحنه به آیت الله کاشانی پیشنهاد کرده است چرا شما خودتان این پیام را در مجلس نمی خوانید که همه اینها خیال بافی است. برای روشن شدن موضوع، گزارشی را که روزنامه اطلاعات در همین روز از جلسه علنی مجلس منتشر کرده است نقل می‌کنم. این روزنامه زیر عنوان «نطق های قبل از دستور» در جلسه علني روز ۲۸ خرداد ۱۳۲۹ افزوده است:
«آقای دکتر مصدق – حضرت آیت الله کاشانی پیامی به مجلس فرستاده اند که بنده آن را به عرض مجلس شورای ملی می رسانم».
روزنامه اطلاعات روز ۲۸ خرداد ۱۳۲۹ و دیگر روزنامه ها متن کامل این پیام را با همين مقدمه به چاپ رسانده اند و هیچ اثری در آن ها از اینکه آیت الله کاشانی به مجلس رفته و چنین درخواستی از شخص مصدق کرده باشند به چشم نمی خورد. هميشه هم رسم بر اين بوده كه پيام هاي آيت الله كاشاني به مجلس را يكي از نمايندگان در جلسه علني مي خوانده است مانند پیامی که آیت الله کاشانی از تبعید لبنان روز ۸ اردیبهشت ۱۳۲۸ خورشیدی در اعتراض به لایحه الحاقی به قرارداد ۱۳۱۲ و تشکیل مجلس موسسان برای تغییر قانون اساسی به مجلس فرستادند که از سوی سید ابوالحسن حائری زاده از نمایندگان شجاع دوره پانزدهم در جلسه علنی مجلس خوانده شد.
تحریف ديگر در همين صحنه، این است که به هنگام خواندن این پیام، آیت الله کاشانی را نشان می دهد که در صف اول نمايندگان در تالار مجلس نشسته است. این در حالی است که آیت الله کاشانی که در مجلس های دوره چهاردهم، شانزدهم و هفدهم نماینده مجلس شورای ملی بود هیچگاه در جلسات علنی و یا حتی خصوصی مجلس حضور نمي‌يافت. حتی هنگامی که به مدت یک سال ریاست مجلس دوره هفدهم را به عهده داشت باز هم اداره جلسات مجلس را به عهده دو نایب رئیس واگذار کــرده بود و خــود در مجلس حضور نمی یافت. حال چگونه در این سریال این دروغ بزرگ را به بینندگان نشان می دهند که آیت الله کاشانی در صف اول نمایندگان مجلس به هنگام خواندن این پیام از سوي مصدق نشسته است باید دست اندرکاران صدا و سیما پاسخگوی این تحریف های تاریخی باشند.
نکته دیگر این است که هیچ بخشی از این پیام در این برنامه پخش نشد. در این بخش از سریال مصدق را پشت تریبون جلسه علنی نشان می دهد که در حال سخنرانی است نه خواندن این پیام و سخن از ضرورت ملی کردن نفت آن هم به عنوان یک انقلاب بر زبان می راند. این در حالی است که موضوع پیام آیت الله کاشانی در خرداد ماه ۱۳۲۹ به هیچ عنوان مربوط به ملی کردن نفت نبود و اصولا در این هنگام طرح ملی کردن نفت هنوز امضاء نشده بود. هدف اصلی از این پیام برانگیختن ایستادگی مردم و نمایندگان مجلس در برابر لایحه الحاقی به قرارداد ۱۳۱۲ بوده است. شرکت نفت انگلیس کوشش می کرد با افزودن اندکی بر درآمدهای نفتی ایران رضایت دولت و مجلس را به دست آورد تا این قرارداد تا پایان دوره ۶۰ ساله آن اجرا شود. لایحه الحاقی در مجلس پانزدهم در اثر پایمردی نمایندگان اقلیت که مصدق در بین آنها نبود به تصویب نرسید و عمر مجلس پانزدهم پایان یافت و ادامه مذاکرات به دوره شانزدهم کشیده شد. در انتخابات دوره شانزدهم وابستگان به سیاست انگلستان کوشش می کردند مانع از ورود آیت الله کاشانی و نمایندگان اقلیت به مجلس شانزدهم شوند ولی موفق نشدند که در جای خود بخشی از مبارزات ملت ایران و یکی از علل تبعید آیت الله کاشانی بوده است. پس از تشکیل مجلس دوره شانزدهم و راه یافتن نمایندگان اقلیت مخالف لایحه الحاقی به مجلس، پیام ۲۸ خرداد آیت الله کاشانی به مجلس بر رد لایحه الحاقی متمرکز بود و در یکی از دو بند از بخش پایانی این پیام به لایحه الحاقی پرداخته و چنین اعلام کرده است:
- نفت ایران متعلق به ملت ایران است و به هر ترتیبی که بخواهد نسبت به آن رفتار می کند و قرارداد غیر قانونی که با اِکراه و اجبار تحمیل شود هیچ نوع ارزش قضایی ندارد و نمی تواند ملت ایران را از حقوق مسلمّه خود محروم کند.
- ملت ایران مشروطیت را با خون خود گرفته و زیر بار استبداد و دیکتاتوری نمی رود و البته با خون خود از آن دفاع خواهد کرد.
بنابراین بر خلاف آنچه در این سریال پخش شد موضوع این پیام ربطی به ملی کردن نفت نداشته است. از سوی دیگر رویدادهای سال ۱۳۲۹ که باعث قوت گرفتن فکر ملی کردن نفت شد مربوط به ماه های مهر و آبان این سال است. در آبان ماه طرحی به امضای آیت الله کاشانی و نمایندگان مخالف لایحه الحاقی رسید که صنعت نفت ملی شود. ولی مصدق در این هنگام از امضای این طرح خودداری کرد. سرانجام پس از رد لایحه الحاقی در مجلس شانزدهم، ملی کردن نفت تنها راه حل بود که با مبارزات ملت ایران و اعلامیه های آیت الله کاشانی و علماء و مراجع و نقش مهم مجلس به نتیجه رسید که خود داستان خواندنی دیگری است.
سرانجام یادآوری این واقعیت هم سودمند است که مصدق در آن هنگام در گروه نمایندگان اقلیت مجلس شانزدهم بــود و از قانون اساسي سخن مي‌گفت و کوشش می کرد با خواندن پیام آیت الله کاشانی محبوبیت بيشتري به دست آورد. ولی هنگامی که توانست با پشتیبانی آیت الله کاشانی و مجلس به نخست وزیری برسد رفتارهای دیگری داشت و بیش از همه نخست وزیران پیش از خود، قانون اساسی و مشروطیت را پایمال کرد که بسیار بعید است نویسنده فیلم نامة سریال معمای شاه این واقعیت ها را در اين معجون تلويزيوني روايت كرده و براي بينندگان بازگو كند.
سید احمد کاشانی
۲۹ اسفند ۱۳۹۴